Begroting 2021-2024

Marc Teutelink 13.11.2020

Afgelopen woensdag hebben we de begroting van 2021-2024 afgerond. Een begroting volgende op een bijzonder jaar: 2020. In veel opzichten een catastrofaal jaar. De begroting van vorig jaar kan volledig in de prullenmand: Corona heeft de boel totaal ingrijpend veranderd.

Een jaar waarin we allemaal op de proef zijn gesteld: mensen hebben verloren, mensen (zeer) ziek hebben zien worden (maar gelukkig ook vaak weer zien opkrabbelen hoe moeizaam dat is), we allemaal thuis moesten (moeten) werken en dat heeft veel met ons allemaal gedaan. We willen bij deze dan ook de burgemeester heel sterkte wensen in zijn eigen wederopbloei van de Corona besmetting.

Het is ook een jaar waarin we gezien hebben dat het allemaal anders kan: thuiswerken kan dus ook bij de gemeente wel, ook al doet dit bij sommigen wel wat met de gesteldheid (laten we daar vooral ook voor blijven houden).

We hebben met zijn allen onderkend dat extra bezuinigen nu op dit moment niet verstandig is, en dat je juist moet investeren. We hebben eerder opgeroepen om investeringen naar voren te halen en dat zien we in de heftigheid gebeuren. Maar we hebben ook vooral oproepen om te investeren in de gemeenschap: investeren in het collectief.

De begroting bestaat uit 4 thema’s: ‘samenleving en bestuur‘, ‘financiën en organisatie‘, ‘vitaal en sociaal‘ en ‘Duurzaam leven, wonen en werken‘ en langs die thema’s zal ik dan ook de begroting behandelen.

Samenleving en bestuur

duurzame wederopbloei

Ons eerste aandachtspunt is de uitwerking van onze motie “investeringsfonds in duurzame wederopbloei” die we tijdens de zomernota hebben ingediend, met als subtitel “sterker uit de crisis door de kracht van de samenleving“. We hebben in de stedelijke commissies opgeroepen om het vooral niet te ver te institutionaliseren, te bureaucratiseren, en zo snel mogelijk te starten met weder-opbloeien.

Gebruik de energie die er nu, in de 2e lockdown, nog steeds is. En laten we het ook breed trekken: dus niet alleen economie en cultuur, maar laten we vooral kijken naar het “welzijn en welbevinden” van iedereen en dus geen kleine groepjes.

We hebben ondertussen een duidelijke memo gehad vanuit het college, waarin ze het met ons eens is, en we zijn dan ook voornemens dit ook meteen na de raad vol gebruik te maken van de energie.

En energie in de ene hoek van de samenleving, in die ene wijk, in dat ene stadsdeel, kan ook energie opleveren op andere plekken. We zien dat ook in mindere mate gebeuren bij de wijkbudgetten, maar in onze optiek nog niet genoeg. Daar kan beter worden gestimuleerd en in dat kader willen wij dan ook het concept “ideeën-makelaar” lanceren: iemand die ideeën weet te koppelen, weet te verkopen en weet te verbeteren zodat het ergens anders nog beter werkt en beter nog: ideeën en initiatieven aan elkaar koppelen voor een nog sterker effect. Iemand die de samenleving en ondernemers kan uitdagen.

Financiën en organisatie

Doelen van de stad:

We hebben besloten dat we focussen op de wederopbloei en investeren de kracht van de samenleving en daar horen op dit moment geen extra bezuinigingen bij; we hebben onze handen al vol aan de bestaande taakstellingen.

Volgend jaar zijn we hopelijk volop aan het weder-opbloeien, maar zijn de financiële problemen niet zomaar weg. We zien in deze begroting ook geen echte doorkijk naar de impact van de pandemie voor de toekomst en dat is wel jammer. Wat is het “nieuwe normaal“? Passen onze visies en strategieën dan nog wel in dat nieuwe normaal? Met andere woorden: zijn de klokken van de stad (zo noemen we de verschillende thema’s in onze strategische visie) nog wel up-to-date met het “nieuwe normaal“. Als aanvulling op scenario denken, lijkt een evaluatie van onze strategie, onze strategische doelen hierbij ook aan de orde. 

We hebben dan ook samen met de PvdA een motie opgesteld: “Enschede sterker uit de crisis als strategische opgave“, waarin we deze zorgen aankaarten.

Daarin staat ook een aantal steden expliciet genoemd, waaronder Rotterdam. Tijdens onze excursie werden we geraakt door de vergelijkbare mentaliteit, maar met name ook het “verhaal van de stad“; een hele duidelijke visie voor Rotterdam, die opgesteld is vanuit en ook gedragen en uitgedragen wordt door de inwoners. Dat vinden wij mooi. Dat maakt een visie zoveel sterker.

Vitaal en sociaal

Transformatie:

De oproep tot scenario-denken brengt ons meteen op transformatie. Jaarlijks is het verschil tussen lasten en baten binnen het sociale domein tussen de €20M en €25M. Een verschil dat we door taakstellingen binnen het sociale én andere domeinen dicht lopen, maar met name ook door een greep te doen uit de algemene middelen. Vaak worden we gered door incidentele meevallers. Alle voorzieningen in Enschede liggen aan het infuus van het sociale domein, die ons volledig leeg slurpt. Dit is onhoudbaar in onze optiek. 

Den Haag komt maar moeizaam over de brug en de oplossing moet mede gevonden worden in transformatie, waar we volop mee bezig zijn.

Het lijkt erop dat de definitie van “transformatie succesvol” wordt gezien als “alle taakstellingen in het sociale domein worden gehaald“. Ondertussen eten we nog steeds onze voorzieningen op. Het sociale domein moet efficiënter en betaalbaarder worden, waardoor we de zorg kunnen verlenen en de mensen kunnen bereiken die het echt nodig hebben.

We hebben de afgelopen periode goede sessies gehad over de opbrengsten van het sociale domein en we zien ook resultaten, maar we doen nog steeds een greep van tussen de €4M en €6.5M uit de algemene middelen.

Alle memo’s en antwoorden op vragen geven het volgende beeld: Transformatie is een zeer complex proces , waarbij (maatschappelijk, sociaal én financieel) rendement moeilijk meetbaar is. Het financieel rendement is niet zichtbaar in de begroting, waardoor er een vertekend beeld ontstaat over de effectiviteit van maatregelen. Het lijkt vaak op het rondpompen van budgetten en efficiëntie is moeilijk aan te tonen.

Activiteiten binnen de transformatie agenda die niet vooraf kunnen aantonen wat het (maatschappelijke, sociaal en financieel) rendement is of geen of slechts summier rendement opleveren, moeten in onze optiek plaats maken voor activiteiten waarbij wel duidelijk rendement aangetoond kan worden en rendement wat pas over meerdere jaren zichtbaar is, kan ook prima (financieel) kan worden verwerkt in de huidige begroting.

Hiervoor verwachten we naast de huis van sturing een nog diepere duiding van alle transformatie activiteiten zodat we scherpe keuzes kunnen maken. Daarvoor hebben wij een motie ‘Grip op transformatie – scherpe keuzes‘ ingediend.

Ondersteuning huishouden

In het kader van scherpe keuzes. Ondersteuning mag in onze ogen slechts worden gebruikt als vangnet en doordat iedereen er, ongeacht financiële status, gebruik van kan maken, betekent dat deze exponentieel is gestegen (dit jaar al €700K extra) en de gemeente is hierbij slechts pinautomaat: zoals bij zoveel regelingen in het sociale domein.

En dat kan niet de bedoeling zijn. Andere gemeenten kijken naar een transformatie van de OH, kijken naar de tarieven en naar de plek. Zet OH onder bijzondere bijstand, dan kan er ook een inkomens-check worden gedaan. Om dit alles te onderzoeken hebben wij de motie ‘HoH‘ ingediend.

Duurzaam leven, wonen en werken

Klimaatadaptatie

Dat is een belangrijk thema wat ons betreft en we zien ook veel mooie en goede initiatieven, maar de boodschap hier vanuit ons blijft: “kostenneutraal voor de inwoners“. In dat kader hebben we ook bij andere steden als Rotterdam (Rotterdamse daken dagen), Lissabon en ook Zwolle (inheemse groene daken) mooie initiatieven gezien waarbij het aanleggen van groene daken wordt gestimuleerd. Klimaatadaptatie, duurzaamheid, bio-diversiteit en city marketing komen hierbij samen. We hebben hiervoor een motie “Enschede kan het dak op” ingediend.

Gasloos

In de begroting is een structurele reeks opgenomen voor gasloze initiatieven in Twekkelerveld en de Posten. PM posten welteverstaan, met als onderlegger: “de overheid moet met geld over de brug komen“. We hebben allemaal gelezen dat onze lobby hierbij niet succesvol is geweest. We krijgen geen subsidie en dus, wat ons betreft, even een pas op de plaats.

We onderschrijven de ambitie uit het coalitieakkoord, maar wel met funding vanuit de overheid: kostenneutraal voor de inwoners. Daarom willen we deze investering on hold, totdat er duidelijkheid is oversubsidie uit de 3e tranche. Hiervoor hebben wij de motie ‘Pilots warmtetransitie Gasloos Twekkelerveld en de Posten on hold‘ ingediend. 

Veiligheid

En dan komen wij bij het laatste onderwerp. Een zeer belangrijk thema: veiligheid. De afgelopen periode zeer veelvuldig in het nieuws geweest.

Onze mede inwoners voelen zich zeer onveilig in onze stad en dat is wat ons betreft onacceptabel. Door de Corona crisis en het gebrek aan perspectief voor de jeugd, maar eigenlijk voor iedereen, wordt dit slechts versterkt.

Met de zogenaamde intensiveringsgelden (knelpunt coronanota) hebben we ‘Toezicht en Handhaving in de openbare ruimte‘ met keuzes structureel op een minimaal basisniveau gezet.

Hierbij is er geen rekening gehouden met de benodigde extra inzet door de Corona maatregelen. Ook is toen geen rekening gehouden met de toenemende maatschappelijke vraag de laatste jaren naar inzet van BOA’s (voor alle specifieke aandachtsvelden als drank & horeca, veilige openbare ruimte, overlast jongeren, binnenstad (voetgangersgebied), prostitutie, lachgas, brom- en snorfietsen Binnenstad, gebiedsverboden, terrassen en uitstallingen, overlast in de wijken, drugsafval, ondermijnende criminaliteit, etc…).

Daarnaast heeft de politie een terugtrekkende beweging gemaakt en geeft geen prioriteit meer aan de ‘kleine ergernissen’ die wel grote gevolgen voor de leefomgeving hebben.

De boodschap is heel duidelijk. We hebben een duidelijk tekort met grote gevolgen voor de samenleving. Vergelijkbare steden qua grootte van Enschede hebben minimaal 29 BOAs. Wij hadden er tot voor kort slechts 15. De helft dus. Dat kan niet waar zijn.

Het rijk heeft ons in de septembercirculaire incidentele middelen beschikbaar gesteld voor toezicht en handhaving (boa’s) in verband met corona-effecten. Die middelen (€459.610) zijn in 2020 ontvangen, maar kunnen niet in 2020 meer worden ingezet. Deze incidentele coronamiddelen 2020 voor toezicht en handhaving uit de septembercirculaire willen we mee nemen naar 2021, zodat deze niet vrijvallen en kunnen worden ingezet voor het doel waarvoor ze zijn gegeven. Het college moet de inzet voor 2021 in het handhavingsplan inzichtelijk maken en daarop bij ons terugkomen. De benodigde ‘benchmark’ basisniveau formatie voor 2022 en daarna (10fte, 650k) moet daarna in de zomernota 2021 inzichtelijk gemaakt worden en als structureel knelpunt meegenomen worden. Wij hebben daarvoor met de VVD de motie ‘Structureel meer inzetten op preventie en veiligheid in 053‘ ingediend.

Daarnaast hebben we gezamenlijk met de coalitie de moties: ‘Natuureducatie‘ en ‘Middelen reserveren voor lindes Lasondersingel‘ ingediend.

Conclusie

De Corona crisis raakt ons allemaal. We zijn allemaal kwetsbaar geworden. Maar als we sterker uit de crisis willen komen dan moeten we het allemaal samen doen en investeren in onszelf, investeren in duurzame wederopbloei. Daarom roepen wij u allen nogmaals op: Gewoon Samen Doen!